نقش تغییرپذیری اقلیمی برالگوی زمانی و مکانی فرسایندگی باران (بررسی موردی: حوزۀ آبخیز فشند)

انرژی فرسایندگی باران، فاکتوری مهم و تأثیرگذار بر جداسازی ذرات خاک و انتقال آن­ها می­باشد و نقش مهمی در پتانسیل فرسایش منطقه دارد. شاخص­های متفاوتی به منظور محاسبۀ فرسایندگی باران ارائه شده­اند که بر مبنای ویژگی­های باران از جمله مقدار، شدت، مدت، اندازۀ قطر قطره، انرژی جنبشی و یا ترکیبی از آن­ها می­باشند. همچنین تغییرات زمانی و مانی آن در برآورد مناطق حساس ضروری می­باشد و به منظور مدیریت و حفاظت خاک در حوزه­های آبخیز، آگاهی از میزان فرسایندگی باران در شرایط مختلف اقلیمی و تهیۀ نقشۀ فرسایندگی در هر دوره ضروری می­باشد. در این پژوهش با هدف تعیین تأثیر شرایط متفاوت اقلیمی بر فرسایندگی باران در حوزۀ آبخیز فشند واقع در استان البرز، ابتدا از شاخص SPI به منظور تعیین دوره­های خشکسالی، ترسالی و سال نرمال آبی هر ایستگاه استفاده شد. سپس اقدام به محاسبۀ شاخص EI30 در چهار ایستگاه باران سنج ثبات و محاسبۀ شاخص فورنیه اصلاح شده در یازده ایستگاه باران سنج معمولی و باران سنج ثبات در دوره­های مختلف اقلیمی شد و روابط همبستگی بین EI30  با بارش 24 ساعته، بارش سالانه و فورنیۀ اصلاح شده برقرار شد. از این بین، بهترین رابطه بین شاخص EI30 و بارندگی سالانه با R2 =0.71 انتخاب شد. سپس روش­های مختلف درون­یابی زمین­آماری مورد مقایسه قرار گرفت و نقشه­های پهنه­بندی فرسایندگی باران در دوره­های خشکسالی، ترسالی، سال نرمال آبی و در کل دورۀ آماری 91-79 تهیه شد. نتایج نشان می­دهد، نقشه­های خروجی مطابق با الگوی تغییر­ پذیری اقلیمی نشان­دهندۀ بیشترین میزان فرسایندگی باران در دورۀ ترسالی و کمترین میزان آن در دورۀ خشکسالی می­باشند. البته نتایج نشان دادند که فرسایندگی در فصل تابستان در دورۀ خشک بیشتر از دورۀ تر است و این مسئله به دنبال کاهش پوشش حفاظتی زمین در سال­های خشک خود موجب تشدید فرسایش در سال­های خشک می­شود. در حالی­که تصور عمومی بر این است که به دلیل خشکسالی فرسایش نیز کمتر خواهد شد.